Λέων Α. Ναρ
Ξανά στη Σαλονίκη
Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945-1946)
Εκδόσεις Πόλις, 2018, ΣΕΛ.: 173, ΤΙΜΗ: 14,00 €

Η επώδυνη ανασυγκρότηση της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (19451946) και η καταγραφή των εμποδίων που συναντούσε η επανένταξη των Εβραίων στη συλλογικότητα της πόλης. όι διαρκείς προσπάθειες για την επανάκτηση των κατασχεμένων ακινήτων και η απροθυμία του κράτους να έρθει σε αντιπαράθεση με τους μεσεγγυούχους. Η μεταπολεμική λεηλασία του κατεστραμμένου νεκροταφείου της Κοινότητας.

Ο Λέων α. Ναρ, αξιοποιώντας πλουσιότατο αρχειακό υλικό, –μεταξύ άλλων τα πρακτικά των συνεδριάσεων του Διοικητικού συμβουλίου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, συνολικά το σημαντικό μεταπολεμικό αρχείο της αλλά και την εφημερίδα Ισραηλιτικόν Βήμα, η οποία κυκλοφορούσε στη Θεσσαλονίκη από το 1945 έως το 1947–αξιολογεί τις συνθήκες που επικράτησαν τα δύο πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής ανασύστασης της Κοινότητας, η οποία, χωρίς να απομακρύνεται από τον κλονισμό που υπέστη, προσπαθεί να εξοικειωθεί σταδιακά με τη διαχείριση της νέας πραγματικότητας.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δυο μεγάλα κεφάλαια, κάθε ένα από τα οποία αναδεικνύει διαφορετικές πτυχές της δύσκολης μεταπολεμικής καθημερινότητας των επιζώντων, οι οποίες βέβαια είναι αλληλένδετες μεταξύ τους, καθώς τη δεδομένη χρονική στιγμή επανέρχονταν διαρκώς στην επιφάνεια και είτε απαιτούσαν δραστικές λύσεις είτε αναζητούσαν εναγωνίως την παρέμβαση του
κράτους δικαίου για την τιμωρία των ενόχων και την επιστροφή των περιουσιών.

Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης ακολούθησε τις νόμιμες οδούς για να ανακτήσει μέρος των περιουσιακών στοιχείων της, έχοντας όμως πολλές φορές απέναντί της τις υπηρεσίες ενός κράτους που βυθιζόμενο σε συνθήκες εμφύλιας σύγκρουσης, ολοένα και περισσότερο απέσυρε το ενδιαφέρον του από την υποστήριξη και εκπλήρωση των αιτημάτων της Κοινότητας. Τα δεκάδες υπομνήματα προς τις υπηρεσίες και τα υπουργεία αποδεικνύουν την έλλειψη πολιτικής βούλησης και εμμέσως κοινωνικής συναίνεσης στο έργο της αρωγής και αποκατάστασης απέναντι σε όσους
είχαν τόσο βάναυσα κακοποιηθεί σωματικά και ψυχικά.

Ο Ναρ στην πρωτότυπη εργασία του ανασυνθέτει τα γεγονότα χρονολογικά, συσχετίζοντάς τας συχνά μεταξύ τους, τονίζοντας την εξακολουθητική αλληλουχία τους. παράλληλα, με τις ποικίλες εκφάνσεις της διαρκούς προσπάθειας που κατέβαλε η Κοινότητα να ανασυγκροτηθεί (λειτουργία θεατρικού ομίλου, ίδρυση Κλινικής πίνχας, περίθαλψη αρρώστων, αλληλεγγύη ευπορότερων προς τους αδύναμους κ. ά.) καταγράφονται οι διακυμάνσεις που πέρασαν οι σχέσεις της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης με την αμερικανική εβραϊκή ανθρωπιστική οργάνωση Joint Distribution Committee, οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την τιμωρία των δωσίλογων, αλλά και η διακύμανση των σχέσεων της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης με το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο.

Όσον αφορά την οικονομική εκμετάλλευση των περιουσιών που άφησαν πίσω τους οι Εβραίοι, κινητής και ακίνητης, η κοινωνία δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμη το μέγεθος και τη σημασία της λεηλασίας. Η Κοινότητα εύλογα δεν μπορεί να αποσπαστεί από την οδυνηρή μνημόνευση του παρελθόντος. Τα δύο πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής ανασυγκρότησής της, χωρίς να απομακρύνεται από τον κλονισμό που υπέστη, δέχεται σταδιακά την πραγματικότητα της απώλειας και εξοικειώνεται σταδιακά με την διαχείριση της νέας πραγματικότητας.