Κανέλλος Δεληγιάννης

Απομνημονεύματα

Εισαγωγή-Επιστημονική επιμέλεια-Σχόλια: Νίκος Ροζάκης

εκδ. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2023, τόμ. Α΄, σελ.: 620 & τόμ. Β΄, σελ: 600, τιμή: 55,00 €

O Κανέλλος Δεληγιάννης (1780-1862) ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου. Εντάχθηκε στη Φιλική Εταιρεία και ηγήθηκε του ξεσηκωμού της επαρχίας του, της Καρύταινας. Ήταν ο πέμπτος γιος του Ιωάννη Μωρόγιαννη. Έγινε μάλιστα προεστός μετά τον αποκεφαλισμό του πατέρα του. Ήταν αδελφός του προέδρου της Γερουσίας στην περίοδο του Όθωνα Αναγνώστη Δεληγιάννη. Ως χαρακτήρας ήταν πιο ήπιος και διαλλακτικός από τον αδελφό του.

Το έργο του διακρίνεται για τον απολογιστικό και, κυρίως, τον πολεμικό του χαρακτήρα· για τον λόγο αυτό, παρά την αντίθετη επιθυμία του συγγραφέα, δεν εκδόθηκε ενόσω ζούσε. Ωστόσο, ο ακραίος υποκειμενισμός και η αυτοδικαιωτική ορμή των Απομνημονευμάτων δεν μηδενίζουν την αξία τους. Αποτελούν, άλλωστε, την κυριότερη ιστοριογράφηση του Αγώνα από τη σκοπιά των κοτζαμπάσηδων της Πελοποννήσου.

Στη διάρκεια της Επανάστασης, ο Δεληγιάννης συγκρούστηκε με τους Κολοκοτρωναίους –οι οποίοι προεπαναστατικά υπήρξαν «κάποι» που προσέφεραν στρατιωτικές υπηρεσίες στην οικογένεια των Δεληγιάννηδων έναντι αμοιβής– εξαιτίας της αυτονόμησης του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του ρόλου του ως στρατιωτικού ηγέτη. Οι πολιτικές σχέσεις αυτού του τύπου, όπως λόγου χάρη των Δεληγιανναίων με τους Κολοκοτρωναίους, εκείνη την περίοδο και ιδιαίτερα κατά τους εμφύλιους πολέμους χαρακτηρίζονταν από αστάθεια.

Τα απομνημονεύματά του μαζί με εκείνα του Παπατσώνη αποτελούν τις μοναδικές μαρτυρίες του Αγώνα μέσα από την οπτική των Πελοποννήσιων κοτζαμπάσηδων. Διατυπώνουν ένα συνολικό λόγο για την Επανάσταση και τους πρωτουργούς της την εποχή ακριβώς που η επίσημη εκδοχή γι’ αυτήν βρίσκεται υπό σχηματισμό και αποτελεί το διακύβευμα της δημόσιας αντιπαράθεσης. Ο λόγος του μαχητικός, οξύνει και δεν λειαίνει ούτε συνθέτει τις αντιθέσεις. Αντιτίθεται στις  «κολοκοτρωναίικες πηγές» που απηχούν σε μεγάλο βαθμό τον δημόσιο λόγο για την Επανάσταση, αλλά και στις συμφιλιωτικές και ενωτικές αφηγήσεις του Αγώνα, εκείνες, δηλαδή, που θα κυριαρχήσουν τελικά όπως του Σπυρίδωνα Τρικούπη και του Ιωάννη Φιλήμονα. Τα απομνημονεύματα του αποτελούν σημαντική ιστορική πηγή, επειδή μας βοηθούν να διερευνήσουμε τη συμμετοχή και τον ρόλο των κοτζαμπάσηδων στην Επανάσταση.

Πολύ περισσότερο από άλλα απομνημονεύματα αγωνιστών διακρίνονται για τον απολογητικό και πολεμικό τους χαρακτήρα. Ο Δεληγιάννης δεν «ομιλεί» από την θέση ενός παλιού κοτζαμπάση, αλλά από τη θέση ενός εθνικού επαναστάτη/αγωνιστή, ενός ανθρώπου που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση. Ο λόγος του είναι απολογητικός και πολεμικός, όχι μόνο επειδή πιστεύει ότι οι αγώνες του δεν δικαιώθηκαν αλλά και επειδή αισθάνεται υποχρεωμένος να απολογηθεί που ανήκει στην τάξη των κοτζαμπάσηδων., την αρνητική εικόνα των οποίων ανατροφοδότησαν πολλά από τα απομνημονεύματα των αγωνιστών, όπως του Παλαιών Πατρών Γερμανού, του Νικόλαου Σπηλιάδη, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, κ. ά.

Τα απομνημονεύματα του Κανέλλου Δεληγιάννη μας βοηθούν να κατανοήσουμε πως βιώθηκε αυτή η συγκλονιστική εμπειρία από έναν παλιό κοτζαμπάση που πρωταγωνίστησε ευσυνείδητα, αυτόβουλα και ενεργά στην εθνική επανάσταση, δηλαδή στην ανατροπή του κόσμου των κοτζαμπάσηδων. Μας βοηθούν να ανασυνθέσουμε το ιστορικό σκηνικό στο οποίο συντελέστηκε η ιδεολογική μεταστροφή του παλιού κοτζαμπάση και η ανάδειξή του σε στρατηγό της εθνικής επανάστασης.

Τεύχος 679 (Ιανουάριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>