Τάσος Σακελλαρόπουλος

Ειρήνη, Πόλεμος, Πολιτική, Συνωμοσίες

Οι Έλληνες αξιωματικοί 1935-1945

εκδ. Πατάκη, 2024, σελ.: 448, τιμή: 24,00€

Η δεκαετία 1935-1945 ορίζει τα βήματα του στρατού με τρόπο που τον οδηγεί στον απόλυτο έλεγχό του από τον Θρόνο. Το 1935 βρίσκει τον στρατό ιδεολογικά αδρανώς απολυτρωτικό και εκκαθαρισμένο από τα βενιζελικά στοιχεία και το κύρος τους. Το 1945, μετά την εμπλοκή στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα βουνά της Αλβανίας, την Κρήτη, τις σκληρές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και τα Δεκεμβριανά, τον βρίσκει ιδεολογικά αντικομμουνιστικό, παρεμβατικό υπέρ του Θρόνου, με ανανεωμένα και δυναμικά τα φιλοβασιλικά στοιχεία του και ποινικοποιημένο καθετί κεντρώο, ενοχοποιημένο έως ανεκτικό στην Αριστερά. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα δεν ήταν μόνο η ενδεχόμενη ανεκτικότητα του Κέντρου απέναντι στην Αριστερά –η οποία θεωρούνταν πλέον ευθεία απειλή για το αστικό καθεστώς–, αλλά τα ισχυρά βιώματα του παρελθόντος του Διχασμού, τα οποία θα καταστήσουν τον στρατό ασφαλές πολιτικό εργαλείο για τον Θρόνο μόνον όταν την ισχύ στο εσωτερικό του διατηρήσουν πρόσωπα οικεία, προερχόμενα από το ασφαλές παρελθόν. Οι εσωτερικές διεργασίες στον επίσημο στρατό της περιόδου 1935-1945 κληροδότησαν στη νέα ιστορική περίοδο που αρχίζει με την Απελευθέρωση και στον νέο μεταπολεμικό στρατό μια σειρά από ιδιότητες οι οποίες εξελίχθηκαν με την δική τους δυναμική και με συγκεκριμένη συνωμοτική ηγεσία, στην δικτατορία του 1967.

Η μελέτη του Τάσου Σακελλαρόπουλου, στηρίζεται σε ανάλυση πληθώρας ιστορικών πηγών, δημοσιευμένων αλλά κυρίως αδημοσίευτων, καθώς και προφορικών συνεντεύξεων, εντάσσεται στο ευρύτερο ερευνητικό πλαίσιο που αφορά τον πολιτικό ρόλο και την παρεμβατικότητα του στρατού κατά τον 20ό αιώνα στην Ελλάδα.

Η περίοδος 1935-1945 αποτελεί σημείο καμπής, καθώς χαρακτηρίζεται από την ακύρωση των τελευταίων στοιχείων αλυτρωτικού πατριωτισμού εντός του ελληνικού στρατού. Η συντριβή του στρατού στη Μικρά Ασία το 1922 μετέτρεψε τον αλυτρωτισμό από πολεμικό κυβερνητικό σχέδιο σε πολιτικό βαυκαλισμό και η έλλειψη ενός μεγάλου πατριωτικού οράματος οδήγησε πολλούς, ιδιαίτερα νεαρούς αξιωματικούς, στην πολιτική τους αυτονόμηση, ακόμη και απέναντι στις παρατάξεις που έως τότε ήλεγχαν το σώμα των αξιωματικών.

Η περίοδος αυτή αφήνει πίσω παρεμβάσεις όπως εκείνες οι οποίες από το 1909, τον Εθνικό Διχασμό, το 1922, το 1923, το 1933 έως τον Μάρτιο του 1935 οδηγούσαν στην κατάληψη της εξουσίας από τον στρατό, για να ακολουθήσει στη συνέχεια (πλην της περίπτωσης Παγκάλου) η παράδοσή της σε φίλιες ή όχι πολιτικές δυνάμεις. Εγκαινιάζει μια μορφή παρεμβατικότητας που ήθελε τον στρατό όχι φορέα στην υπηρεσία της πολιτικής, αλλά απρόσωπο κυρίαρχο και ιδιοκτήτη της πολιτικής λειτουργίας για δικό του λογαριασμό, μια τάση που διατηρήθηκε έως και την επιβολή της δικτατορίας του 1967.

Η έναρξη της αλλαγής αυτής, όπως και τα πρώτα της βήματα, μπορούν να τοποθετηθούν στη δεκαετία 1935-1945, όταν το σώμα των αξιωματικών υφίσταται βαθιές αλλαγές και στη συνέχεια όταν ο πόλεμος και οι ελληνικές πολιτικές συγκρούσεις της περιόδου ανατρέπουν τα δεδομένα του παρελθόντος, επιτρέποντας στο σώμα των αξιωματικών την επανασύνδεση με τον θρόνο αλλά και την πολιτική ριζοσπαστικοποίηση, καθώς επίσης και την εσωστρέφεια και την πολιτική αυταρέσκεια των νεαρών βασιλικών αξιωματικών.

Τεύχος 677 (Νοέμβριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>