Αθηνά Συριάτου (επιμέλεια)

Εξουσιάζοντας τα κύματα

Όψεις της ιστορίας και της ιστοριογραφίας της Βρετανικής Αυτοκρατορίας

Μετάφραση: Σπύρος Κακουριώτης, Γιάννης Σιδέρης, Κατερίνα Πάπαρη

εκδ. Ασίνη, 2018, σελ.: 560, τιμή: 20,00€

Η Ιστορία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας υπήρξε πάντα ένα οξύ πολιτικό ζήτημα, που είχε ως αποτέλεσμα οι ίδιοι οι θεράποντές της από τον 19ο αιώνα έως και το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου να χαρακτηρίζονται συχνά «ιμπεριαλιστές». Το θέμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, όπως άλλωστε και πολλά άλλα θέματα που άπτονται της Ιστορίας της δυτικής Ευρώπης, σπανίως εμφανίζονται στην ελληνική ιστοριογραφική παραγωγή. Το ενδιαφέρον περί αυτοκρατορίας εστιάζεται σε μελέτες που έχουν άμεση επαφή, με το ελληνικό, βαλκανικό ή μεσογειακό γίγνεσθαι.

Το συλλογικό βιβλίο στο οποίο συμμετέχουν με κείμενά τους γνωστοί ιστορικοί, δείχνει την Ιστορία της ανάδυσης, της ακμής και της δύσης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας σε όλο τον κόσμο. Το κύριο μέλημά του είναι να δείξει τι σήμαινε η εμπειρία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και για τους αποικιοκρατούμενους και για τους αποίκους, όχι μόνο στη διάρκεια της αποικιοκρατίας αλλά και στη σύγχρονη μετααποικιακή περίοδο.

Η συντριπτική πλειονότητα των κειμένων κινούνται μέσα σε ένα διεθνικό πλαίσιο, και όλα τονίζουν την ανάγκη υπέρβασης των εθνικών οριοθετήσεων. Αναλύουν το αντικείμενό τους παίρνοντας  υπόψη τις έννοιες του φύλου, της φυλής και της κοινωνικής τάξης, όχι απομονωμένα από τον κύριο στόχο τους, αλλά τοποθετώντας τις στο κέντρο της αναζήτησής τους. Συχνά το τοπικό ή η περίπτωση ενός ιστορικού υποκειμένου αναδεικνύει την υποκειμενικότητα των όσων αναλύονται και αφορούν την παγκόσμια τάξη.

Οι συγγραφείς των δέκα κειμένων του βιβλίου, όλοι εκπρόσωποι της λεγόμενης “αυτοκρατορικής στροφής” της ιστοριογραφίας, αποδίδουν τη σημασία της για εξέλιξη του σύγχρονου κόσμου. Η έμφαση δεν είναι πια στην ανάδειξη της υποτιθέμενης εκπολιτιστικής αποστολής των Βρετανών στα “μακρινά μέρη της γης”, όπως τα αποκαλούσαν, αλλά στους μετασχηματισμούς, πολιτικούς, κοινωνικο-οικονομικούς και πρωτίστως πολιτισμικούς, που επέφερε η άνιση σχέση της αποικιακής συνθήκης.

Η ιστοριογραφία για την αυτοκρατορία στη διάρκεια του 20ού αιώνα, η πρόσληψη των μετααποικιακών θεωριών από το κατεστημένο της ιστορικής κοινότητας, η κατασκευή των αποικιακών υποκειμένων ήδη από τον 18ο αιώνα, οι ιδεολογίες αντίστασης, όπως τις επεξεργάζονταν διανοητές στην Ινδία τον 19ο αιώνα, ο ρατσισμός των λευκών εργατικών τάξεων, τα κριτήρια κοινωνικοποίησης στις αποικιακές λέσχες, η πρόσληψη της σεξουαλικότητας των “εξωτικών” άλλων, οι ανησυχίες που εκφράζονται μέσα από τον κινηματογράφο τη στιγμή της απώλειας της αυτοκρατορίας και, τέλος, η νοσταλγία της αυτοκρατορίας σε ένα πολυπολιτισμικό μετααποικιακό περιβάλλον, είναι τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου αυτού.

Στα κείμενα αυτά διαφαίνεται η αμοιβαία επίδραση ιδεών από και προς την αυτοκρατορία, η δημιουργία υβριδικών ταυτοτήτων, η διαμόρφωση του εθνικού εαυτού μέσω της διάθλασης της αυτοκρατορίας, οι αλλεπάλληλες διεθνικές επιδράσεις, οι βιογραφίες των μετακινούμενων υποκειμένων που αντανακλούν την παγκοσμιότητα. Πρόκειται για δείγματα της νεότερης ιστορικής γραφής που απευθύνονται όχι μόνο σε όσους μελετούν ειδικά το φαινόμενο της αυτοκρατορίας αλλά σε όσους ενδιαφέρονται γενικότερα για την προσέγγιση του ιστορικού γίγνεσθαι από τους πιο αντιπροσωπευτικούς εκπροσώπους της.

Τεύχος 677 (Νοέμβριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>