Επικαιρότητα & Ιστορία – Τεύχος 667

Επικαιρότητα & Ιστορία

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ

Πέτρινη πλάκα για δύο φύλα

Πέτρινη πλάκα 3.000 ετών ανατρέπει αντιλήψεις για τα φύλα

Μια ασυνήθιστη πέτρινη επιτύμβια πλάκα, που βρέθηκε σε ταφικό συγκρότημα ηλικίας 3.000 ετών στην περιοχή Las Capellanías της νότιας Ισπανίας, φωτίζει με διαφορετικό τρόπο τις απόψεις των αρχαίων πολιτισμών σχετικά με τα φύλα. Η πλάκα, που βρέθηκε δίπλα σε αποτεφρωμένα ανθρώπινα λείψανα, απεικονίζει ένα άτομο με περίτεχνη κόμμωση και περιδέραιο, στοιχεία που οι ερευνητές συνδέουν συνήθως με γυναίκες, το οποίο ταυτόχρονα έχει ανδρικά γεννητικά όργανα και φέρει δύο σπαθιά.

Η φιγούρα της συγκεκριμένης πλάκας «συνδυάζει χαρακτηριστικά και των δύο φύλων, δείχνοντας ότι οι κοινωνικοί ρόλοι όπως αποτυπώνονται στις τυποποιημένες αυτές εικονογραφίες ήταν πιο ρευστοί από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Οι παλιότερες θεωρίες για τη συσχέτιση ορισμένων στοιχείων με ένα συγκεκριμένο φύλο συνδέονται περισσότερο με τις σύγχρονες δυαδικές αντιλήψεις μας για το φύλο παρά με αυτές των προϊστορικών κοινωνιών» αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση της ερευνητικής ομάδας

Σημειώνεται ότι, στην ίδια τοποθεσία, το 2018 είχε ανακαλυφθεί στήλη με απεικόνιση γυναίκας που εμφανιζόταν μαζί με καθρέφτες, χτένες, ζώνες και καρφίτσες, ενώ το 2022 μία ακόμη με αποτύπωση πολεμιστή και με αντικείμενα που ερμηνεύονται ως ανδρικά, όπως σπαθί, ασπίδα και δόρυ.

Αρχαίο πριόνι στην Χαττούσα της Ανατολίας

Αρχαίο πριόνι βρέθηκε στην Χαττούσα της Ανατολίας

Σπάνιο πριόνι του 3ου αιώνα π.Χ., το πρώτο του είδους του στην Ανατολία, εντόπισαν αρχαιολόγοι του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στη βορειοδυτική πλαγιά του μεγάλου κάστρου της πρωτεύουσας των Χετταίων, Χαττούσα (βόρεια Τουρκία). Το αρχαίο εργαλείο έχει μήκος περίπου 20 εκατ. και φέρει εκτεταμένα ίχνη φθοράς, ενώ σύμφωνα με τον καθηγητή Αντρέας Σάχνερ, ο οποίος ηγείται των ανασκαφών, είναι παχύτερο από τα σύγχρονα πριόνια, όμως κατά τα άλλα μοιάζει πολύ με αυτά. Έχει σωθεί μόνο η σιδερένια λάμα του, αλλά οι οπές στερέωσης που υπάρχουν στις δύο πλευρές του δείχνουν ότι διέθετε ημικυκλική λαβή, πιθανότατα κατασκευασμένη από ξύλο.

Η Χαττούσα, πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Χετταίων, μεγάλης δύναμης στην Εγγύς Ανατολή κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού (περίπου 1600-1180 π.Χ.), έχει περιληφθεί από το 1986 στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Λειτουργεί ως υπαίθριο μουσείο και είναι αξιοθαύμαστη για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της, τα είδη των κτιρίων που έχουν διατηρηθεί (ναοί, βασιλικά ανάκτορα, οχυρώσεις), την περίτεχνη διακόσμηση της Πύλης των Λεόντων και της Βασιλικής Πύλης, καθώς και τα ευρήματα βραχογραφικής τέχνης στο Yazilikaya.

Τα φίλτρα μιας «selfie» του 17ου αιώνα

Σέλφι 17ου αι.

Η χρήση ειδικών φίλτρων για τον εξωραϊσμό της εικόνας μας, κυρίως στα social media, μπορεί να φαίνεται μια μοντέρνα τάση, όμως στην πραγματικότητα είναι πολύ παλιότερη.

Πρόσφατα, συντηρητές του Ιδρύματος English Heritage διαπίστωσαν ότι σε πορτρέτο της Αγγλίδας ευγενούς Νταϊάνα Σέσιλ, ζωγραφισμένο τον 17ο αιώνα από τον Ολλανδό ζωγράφο Κορνέλιους Τζόνσον, είχαν γίνει αλλαγές δύο αιώνες μετά για να ταιριάζει περισσότερο με τα τότε πρότυπα της γυναικείας ομορφιάς. Συγκεκριμένα, κάποιος μεταγενέστερος καλλιτέχνης είχε κάνει τα χείλη της πιο σαρκώδη και είχε προσθέσει περισσότερες μπούκλες στη γραμμή των μαλλιών της ώστε το μέτωπό της να φαίνεται μικρότερο.

Το πορτρέτο της Σεσίλ δεν είναι το μοναδικό που έχει υποστεί τέτοιες αλλαγές. Ένα πορτρέτο από τον 16ο αιώνα της Ιζαμπέλα ντε Μέντιτσι (Isabella de Medici), μιας ευγενούς που πιθανώς δολοφονήθηκε από τον σύζυγό της, άλλαξε αργότερα τόσο πολύ ώστε οι ειδικοί θεώρησαν αρχικά ότι απεικονίζει τη μητέρα της!

Το πρόσφατα συντηρημένο πορτρέτο της Σέσιλ εκτίθεται τώρα στο Kenwood House του Λονδίνου, δίπλα στον αντίστοιχο πίνακα του δεύτερου συζύγου της, Τόμας Μπρους, Πρώτου Κόμη του Έλγιν.

Οι ορχήστρες του Άουσβιτς

Οι ορχήστρες του Άουσβιτς

Τέσσερα αποκατεστημένα μουσικά κομμάτια, που πρωτοπαίχτηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, αναβίωσαν στα τέλη Νοεμβρίου σε μια μοναδική συναυλία στο Sandler’s Wells Theatre του Λονδίνου. Τα κομμάτια ερμήνευσε η ορχήστρα Constella Music του 31χρονου Βρετανού συνθέτη και μαέστρου Λίο Γκέγερ, ο οποίος από το 2015 διεξάγει έρευνα ώστε να ανασυνθέσει παρτιτούρες από μουσικά θέματα που έπαιζαν οι ορχήστρες των κρατουμένων για να διασκεδάζουν τους Ναζί. Στο πλαίσιο της έρευνάς του, ο Γκέγερ συνομίλησε και με επιζώντες κρατούμενους μουσικούς, από τους οποίους άντλησε πληροφορίες για τη σύνθεση αυτών των ορχηστρών και τα όργανα που περιλάμβαναν.

Ο Γκέγερ συντονίζει τις ενέργειές του με τον βιολιστή Μαρκ Λούντβιχ (Mark Ludwig) που εργάζεται για την τεκμηρίωση της μουσικής των κρατουμένων στο στρατόπεδο Τερεζίν και την ερευνήτρια Πατρίσια Χολ, η οποία παρουσίασε στο κοινό ένα έργο της ανδρικής ορχήστρας του Άουσβιτς Ι. Στόχος του είναι να επαναλαμβάνει τακτικά την παρουσίαση των μουσικών αυτών θεμάτων, εμπλουτίζοντάς τα κάθε φορά με νέο υλικό, ελπίζοντας πως το 2025 θα καταφέρει να ολοκληρώσει την όπερα-μπαλέτο του «Οι ορχήστρες του Άουσβιτς».

Τεύχος 667 (Ιανουάριος 20253)

Δείτε Περισσότερα >>