Ο Ψυχρός Πόλεμος, η αντιπαράθεση μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού,  κορυφώθηκε από το 1945 μέχρι το 1989, παρότι οι απαρχές του ανάγονται πολύ πιο πίσω στον χρόνο. Στο αποκορύφωμά του αποτελούσε ένα διεθνές σύστημα, με την έννοια ότι όλες οι ηγέτιδες δυνάμεις του κόσμου βάσισαν, λίγο πολύ, σε αυτό την εξωτερική τους πολιτική. Οι αντιμαχόμενες σκέψεις και ιδέες που αποτέλεσαν τη βάση του κυριάρχησαν στις περισσότερες συζητήσεις στο εσωτερικό των κρατών. Ακόμη όμως και όταν η αντιπαράθεση βρισκόταν στο απόγειό της –παρότι κυριαρχούσε– δεν ήταν η μόνη διεθνής διεργασία· το τέλος του 20ού αιώνα χαρακτηρίστηκε από πολύ σημαντικές ιστορικές  εξελίξεις, οι οποίες ούτε δημιουργήθηκαν ούτε καθορίστηκαν από τον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτό που δεν άλλαξε με το τέλος του ήταν οι συγκρούσεις μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων στις διεθνείς υποθέσεις.

Τόσο από χρονική όσο και από γεωγραφική άποψη, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν περιορίστηκε σε  στενά όρια. Αποτέλεσε μια ιδεολογική αντιπαράθεση σε παγκόσμιο επίπεδο, που οι απαρχές της μπορούν να ζητηθούν στη Βιομηχανική Επανάσταση και οι συνέπειές του εξακολουθούν να διαμορφώνουν ακόμη και σήμερα τις εξελίξεις σε πολλά μέρη του κόσμου. Δεν υπήρξε απλή συνέπεια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου, οφείλει να νοηθεί ως προϊόν των παγκόσμιων μετασχηματισμών του τέλους του 19ου αιώνα.

 Τεκτονικές ήταν οι αλλαγές που προκάλεσαν τη λήξη του. Σημαντικό ρόλο έπαιξε περισσότερο η αρχόμενη παγκοσμιοποίηση στις εξελίξεις της δεκαετίας του 1970, μετά την εγκατάλειψη του νομισματικού συστήματος του Μπρέτον Γουντς, παρά συγκυριακές περιστάσεις, όπως η κούρσα των εξοπλισμών επί Ρόναλντ Ρέιγκαν. Αναμφίβολα την τελική έκβαση επηρέασαν πρόσωπα και γεγονότα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ή ο πόλεμος του Αφγανιστάν, ωστόσο εκείνες που έγειραν στο κρίσιμο χρονικό διάστημα την πλάστιγγα προς τις ΗΠΑ ήταν οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης – με τον ίδιο τρόπο που σήμερα μοιάζει να ευνοούν την Κίνα.

Πέρα από τη διαφωνία σχετικά με το ποιός ανέφερε πρώτος τον όρο Ψυχρός Πόλεμος, υπάρχει και η σύγχυση μεταξύ των ιστορικών γύρω από την εκκίνηση του περίφημου Ψυχρού Πολέμου. Ειδικότερα, οι πρώτες σαφείς ενδείξεις για έναν τέτοιο πόλεμο μπορούν να αναζητηθούν στη μεταπολεμική περίοδο. Για πολλούς ιστορικούς η έναρξή του χρονολογείται κατά την περίοδο 1946-1949, μετά τη γνωστή ομιλία του Τσώρτσιλ για το Σιδηρούν Παραπέτασμα (Μάρτιος 1946), το Δόγμα Τρούμαν (Μάρτιος 1947), το πραξικόπημα στην Πράγα (Φεβρουάριος 1948), και την ίδρυση του ΝΑΤΟ (Απρίλιος 1949). Σύμφωνα με μια δεύτερη άποψη  η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου χρονολογείται μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το διεθνές διπολικό σύστημα που καθιερώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οφείλεται στη σύγκρουση του καπιταλιστικού συστήματος με τον κομμουνισμό. Αναμφίβολα ο πόλεμος μεταξύ των δύο αυτών ιδεολογικών συστημάτων είχε ξεκινήσει από το 1917. 

Σε πολλές διαφωνίες για παρελθοντικά γεγονότα μεγαλύτερη αξία έχει αποκτήσει η ιστοριογραφία των γεγονότων αυτών παρά η αλήθεια. Παρότι οι ιστορικοί αποσκοπούν στην αλήθεια, η διαφορετική οπτική του κάθε θέματος διαμορφώνει διαφορετική αντίληψη των γεγονότων και οδηγεί σε διχογνωμίες σχετικά με το ποια είναι η αλήθεια.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 656 (Φεβρουάριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>