Φώτης Παπαθανασίου

Πού χάθηκε το Γκράαλ;

Ανατολή και Δύση στην Ευρώπη του 13ου αιώνα

εκδ. Ευρασία, 2022, σελ.: 156, τιμή: 12,60 €

Όπως ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται από τον τίτλο του βιβλίου, αυτό αναφέρεται στη σκοτεινή περίοδο του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, δίνοντας έμφαση στον 13o αιώνα και στη σχέση των κεντρο-Ευρωπαίων με τους Βυζαντινούς και τον βυζαντινό πολιτισμό. Τα κυρίως κεφάλαια του βιβλίου είναι πέντε, ενώ στο έκτο εν είδει Επιλόγου παρατίθενται τα Συμπεράσματα. Τα τρία κεφάλαια είναι παλαιότερα άρθρα, που είχαν δημοσιευτεί στο περιοδικό Ιστορία Εικονογραφημένη. Το πρώτο αναφέρεται στη βασίλισσα Ελεονώρα της Ακουιτανίας, που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στο πιο πολιτισμένο βασίλειο της Ευρώπης του 12oυ αιώνα. Μέσα από τις περιγραφές και τις αναλύσεις του συγγραφέα, ο αναγνώστης μυείται σε μία εποχή, όπου γίνονται καταφανείς οι διαφορές μεταξύ του αγράμματου και μιλιταριστικού ευρωπαϊκού βορρά με την πολιτισμικά αναπτυγμένη νότια Γαλλία, ούσα σε άμεση επαφή με το ελληνικό πνεύμα. Το δεύτερο κεφάλαιο φέρει τον τίτλο «Σταυροφόροι εναντίον Καθαρών», στο οποίο αναλύεται η βίαιη επιβολή της ευαγγελιζόμενης Αγάπης του (ρωμαιοκαθολικού) χριστιανισμού στον γαλλικό νότο από τη νεότευκτη τότε Ιερά Εξέταση με αφορμή την εξολόθρευση μίας εξτρεμιστικής αίρεσης, επιφέροντας ουσιαστικά τον ολοκληρωτισμό του σκοταδιστικού μεσαιωνισμού. Το τρίτο κεφάλαιο έχει ως πυρήνα του τον Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη, τον ιδρυτή της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Μέσα από γλαφυρές περιγραφές η ιστορική αφήγηση των γεγονότων καθίσταται άκρως ενδιαφέρουσα και καταδεικνύεται η πολιτισμική υπεροχή των Βυζαντινών έναντι των Δυτικών ακόμα και την περίοδο της παρακμής τους που επέφερε την Α΄ Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204).

Στο τέταρτο κεφάλαιο, που τιτλοφορείται «Ο Φρειδερίκος Β΄ Χοχενστάουφεν και χριστιανοσύνη»,  αναλύεται συγκριτικά ο βίος του εξαιρετικά καλλιεργημένου Φρειδερίκου, επί των ημερών του οποίου η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους έφθασε στο μέγιστο της εδαφικής της επικράτειας, σε συνδυασμό με τη χριστιανοσύνη, τον παπισμό και τον Βατάτζη, ο οποίος είχε νυμφευτεί τη νόθα κόρη του γερμανικής καταγωγής αυτοκράτορα.

Το πέμπτο κεφάλαιο είναι το μεγαλύτερο του βιβλίου και φέρει το τίτλο «Πού χάθηκε το Γκράαλ; (Μία Εκκλησία χαμένη στη μετάφραση)». Πρόκειται για ένα εντελώς νέο κείμενο του Παπαθανασίου, μέσα από το οποίο αναδεικνύονται οι διαφορές της Ανατολικής με τη Δυτική Εκκλησία, οι παρανοήσεις που έγιναν σε ποικίλα θεολογικά ζητήματα και οι λανθασμένες μεταφράσεις βιβλικών περικοπών, αποτελώντας αυτές μία από τις βασικές αιτίες για την ανάπτυξη διαφόρων μύθων, δοξασιών και στρεβλώσεων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ξετυλίγεται το νήμα της αφήγησης για την προέλευση και την ερμηνεία του μύθου του Γκράαλ, καθώς και πώς αυτός επηρέασε τη δυτικο-ευρωπαϊκή κουλτούρα από τον μύθο των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης και την Δ΄ Σύνοδο του Λατερανού μέχρι τον Βάγκνερ και τον Νταν Μπράουν.

Το Πού χάθηκε το Γκράαλ; Ανατολή και Δύση στην Ευρώπη του 13ου αιώνα είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται ευχάριστα, προσλαμβάνοντας ο αναγνώστης γνώση για μία χρονική περίοδο που δεν είναι οικεία στην ελληνική παράδοση. Ο συγγραφέας το επιτυγχάνει αυτό με τον όμορφο και συνάμα έξυπνο τρόπο της συγκριτικής ανάλυσης και περιγραφής της δυτικο-ευρωπαϊκής μεσαιωνικής ιστορίας με την αντίστοιχη «δική» μας βυζαντινή.

Τεύχος 656 (Φεβρουάριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>