Γιαν Κόουρα
Διχοτομημένη νήσος
Ψυχρός Πόλεμος και Κυπριακό την περίοδο 196-1974

Μετάφραση: Κώστας Τσίβος

Εκδ. Αλεξάνδρεια, 2021, σελ.: 224, τιμή: 18,00 €

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, οι κάτοικοι της Κύπρου άρχισαν να διεκδικούν έντονα την ανεξαρτησία τους. Έλληνες και Τούρκοι που ζούσαν στο νησί είχαν διαφορετικές αντιλήψεις αναφορικά με την απο-αποικιοποίησή τους, οι οποίες οδήγησαν σε ένοπλες συγκρούσεις όχι μόνο με τη βρετανική διοίκηση, αλλά και μεταξύ τους.

Μετά την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας οι διαφορές αυτές δεν υποχώρησαν και οι εξελίξεις στη γεωστρατηγικά σημαντική νήσο άρχισαν να απασχολούν τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, στο ευρύτερο ψυχροπολεμικό πλαίσιο. Η διατήρηση του προέδρου Μακαρίου στην εξουσία αποτελούσε για το Ανατολικό Μπλοκ εγγύηση ότι η Κύπρος θα παρέμενε αδέσμευτη, μην επιτρέποντας περαιτέρω ενίσχυση της αμερικανικής επιρροής σ’ αυτή.

Τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν οι πρωταγωνίστριες του Ψυχρού Πολέμου, είχαν σοβαρό αντίκτυπο στη νεότερη Ιστορία της Κύπρου. Επιπλέον στις εξελίξεις της Κύπρου, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν και οι παρεμβάσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας. Καθώς, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο ρόλος της Μεγάλης Βρετανίας στην ευρύτερη περιοχή άρχισε να μειώνεται, στη θέση της εμφανίστηκαν οι ΗΠΑ. Προτεραιότητα της αμερικανικής πολιτικής ήταν, με την επιρροή της, να διατηρηθεί η σταθερότητα στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, ώστε οι διαφορές μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, δηλαδή, δύο χωρών μελών της Συμμαχίας, σχετικά με την Κύπρο να μην απειλούν τις αμοιβαίες σχέσεις τους.

Η ιστοριογραφία έχει ασχοληθεί ελάχιστα με τις σχέσεις των ανατολικοευρωπαϊκών κρατών και της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά την περίοδο 1960-1974. Μια διεξοδικότερη ανάλυση με τις σχέσεις Κύπρου και Ανατολικού Μπλοκ παρεμποδίζονταν όχι μόνο από την εμμονή των ερευνητών, οι οποίοι αποτιμούσαν το Κυπριακό ως αποκλειστική υπόθεση της Δύσης, αλλά και από την περιορισμένη πρόσβαση στα αρχεία των κομμουνιστικών χωρών. Μολονότι τα αρχεία αυτών των χωρών είναι διαθέσιμα εδώ και αρκετά χρόνια, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχει παρατηρηθεί σημαντικότερη αξιολόγηση της επιρροής που είχε το Ανατολικό Μπλοκ στις εξελίξεις του Κυπριακού.

Το βιβλίο του Γιαν Κόουρα –επίκουρου καθηγητή στο ίδρυμα Παγκόσμιας Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Καρόλου–, αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια αναθεώρησης της διεθνούς διάστασης του Κυπριακού, από την οπτική γωνία των χωρών του Ανατολικού Μπλοκ. Πέραν της ανάλυσης των προσεγγίσεων της Μεγάλης Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ελλάδας και της Τουρκίας ως προς το Κυπριακό μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το βιβλίο ασχολείται με τους δεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη Σοβιετική Ένωση και την Τσεχοσλοβακία, δηλαδή με τα κράτη του Ανατολικού Μπλοκ που είχαν την πλέον δραστήρια εμπλοκή στις εξελίξεις της νήσου.

Το βιβλίο βασίζεται σε πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα αρχειακά τεκμήρια και αποσκοπεί στη μερική αναθεώρηση της διεθνούς διάστασης του Κυπριακού. Φέρνει νέες πληροφορίες αναφορικά με τις δραστηριότητες της Σοβιετικής Ένωσης και της Τσεχοσλοβακίας στο νησί, αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες αποστολής προμηθειών οπλισμού από αυτές τις χώρες στην Κύπρο, καθώς και τις δραστηριότητες της τσεχοσλοβάκικης κατασκοπείας.

Τεύχος 642 (Δεκέμβριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>