Σωκράτης Κοσμίδης
Από την Αθήνα στο Λονδίνο με την εξόρυστη κυβέρνηση
Ένας υπάλληλος της Τράπεζας της Ελλάδος αφηγείται

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Άντζελα Καραπάνου

Εκδόσεις Τράπεζα της Ελλάδος, 2019, ΣΕΛ.: 272, ΤΙΜΗ: 14,00 €

Ο Σωκράτης Κοσμίδης ήταν ένας  από τους τρεις υπαλλήλους της Τράπεζας της Ελλάδος που δέχθηκαν να ακολουθήσουν την Διοίκηση της Τράπεζας και την κυβλερνηση Τσουδερού στο εξωτερικό. Διέφυγε από την Κρήτη για την Αίγυπτο, μαζί με τον βασιλιά Γεώργιο Β΄και την συνοδεία του. Ταξίδεψε μέχρι τη Νότια Αφρική, όπου είχαν καταλήξει τα αποθέματα του ελληνικού χρυσού, για να συνεχίσει έως το Λονδίνο, όπου εγκαταστάθηκε μέχρι το τέλος του πολέμου. Υπηρέτησε παράλληλα ως γραμματέας του πρωθυπουργού και υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών υπεύθυνος για την διεκπεραίωση των οικονομικών υποχρεώσεων της κυβέρνησης.

Το ημερολόγιο του Κοσμίδη ξεκινά στις 17 Απριλίου 1941, λίγες μέρες μετά την εκδήλωση της γερμανικής επίθεσης και εκτείνεται έως τις 26 Ιανουαρίου 1945, οπότε ο συντάκτης του επιστρέφει στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Κρήτη, Αίγυπτος, Νότιος Αφρική και Λονδίνο ήταν οι σταθμοί της τετράχρονης πορείας του Κοσμίδη που καλύπτεται στο ημερολόγιό του.

Λόγω της ιδιότητας του Κοσμίδη, όχι μόνο ως αυτόπτη μάρτυρα αλλά κυρίως ως προσώπου με ενεργό συμμετοχή, ξεχωρίζει μεταξύ των θεμάτων που αναφέρονται η μεταφορά και τύχη του ελληνικού χρυσού. Με τακτικές, εκτενείς εγγραφές, ο Κοσμίδης δίνει όλο το χρονικό της «κινηματογραφικής» αποστολής, παραθέτοντας σημαντικά στοιχεία και λεπτομέρειες, που σε συνδυασμό με τις δημοσιευμένες αναμνήσεις των πρωταγωνιστών και τα σχετικά αρχειακά τεκμήρια συμπληρώνουν την εικόνα των γεγονότων.

Στις πολυάριθμες εγγραφές του ημερολογίου κυριαρχεί η περιγραφή των γεγονότων που ο συντάκτης του ζει, καθώς και η αναφορά των εξελίξεων, στις οποίες και ο ίδιος, στον βαθμό που του αναλογεί, συμμετέχει. Η μεταφορά και η τύχη του ελληνικού χρυσού, οι κυβερνητικές ενέργειες για την αντιμετώπιση της επισιτιστικής κρίσης στην κατεχόμενη Ελλάδα, οι διπλωματικές επαφές και οι διεργασίες για τη μεταπολεμική διακυβέρνηση είναι τα θέματα που κυριαρχούν. Καθώς όμως πρόκειται για μια απόλυτα προσωπική κατάθεση, τα στοιχεία αυτά συμπλέκονται με σκέψεις και συναισθήματα που δίνουν έναν πιο εσωτερικό τόνο στο κείμενο: αγωνία για το μέλλον, ανησυχία για φίλους και συγγενείς στην πατρίδα, νοσταλγία, φόβοι και ελπίδες, απογοήτευση και αισιοδοξία, διατυπωμένα με ειλικρίνεια και αμεσότητα, κάνουν εύληπτο και κατανοητό το βίωμα του πολέμου.

Έντονα φορτισμένες είναι οι κρίσεις του Κοσμίδη για τον εχθρό. Οι διατυπώσεις του για τους Ιταλούς και τους Γερμανούς είναι αναμενόμενα απαξιωτικές και απηχούν οργή και θυμό. Γι’ αυτόν, ο συγκεκριμένος πόλεμος είναι μάχη του πολιτισμού κατά της βαρβαρότητας. Αναφερόμενος στην Ιταλία, θεωρεί την ήττα της στον ελληνοϊταλικό πόλεμο απόδειξη της γελοιοποίησής της. Όσον αφορά τη Γερμανία, ο λόγος του είναι αισθητά πιο οξύς και οι χαρακτηρισμοί του σκληροί. Οι Γερμανοί επικρίνονται για μεγαλομανία, έλλειψη ηθικής και δικαίου και άκρατη επιθετικότητα.

Η γραφή του επιμελημένη, χωρίς ίχνος επιτήδευσης, λιτή, περιγραφική, χωρίς ρητορικές εξάρσεις και διάθεση λογοτεχνικότητας, μας μεταφέρει στα χρόνια του πολέμου, προσφέροντας στους αναγνώστες με χιούμορ και οξυδέρκεια το άρωμα και την ατμόσφαιρα της εποχής.

Τεύχος 622 (Απρίλιος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>