Τη νύχτα όλα τα αίματα είναι μαύρα
David Diop

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Αλεξάνδρα Κωσταράκου

ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Έφη Γαζή

Εκδόσεις Πόλις, 2019, ΣΕΛ.: 168, ΤΙΜΗ: 14,00 €

Κατά την διάρκεια του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 2 εκατομμύρια άτομα από όλη την Αφρική συμμετείχαν ενεργά στις στρατιωτικές συγκρούσεις είτε ως στρατιώτες είτε ως κουβαλητές, στα πεδία της μάχης στην ήπειρό τους αλλά και στην Ευρώπη. Η στρατολόγησή τους έγινε με διάφορες μεθόδους, εκ των οποίων η εθελοντική κατάταξη αφορούσε μόνο ένα περιορισμένο αριθμό ατόμων, που σύμφωνα με τους υπολογισμούς των μελετητών δεν ξεπερνούσε το πέντε τοις εκατό. Στους υπόλοιπους επιβλήθηκε η συμμετοχή στον πόλεμο είτε μέσω της υποχρεωτικής κατάταξης είτε με διάφορα «ανταλλάγματα», π.χ. ανώτατο στάτους στην κοινότητά τους μετά την επιστροφή τους, χαμηλότερη φορολογία ή ακόμη και παραχώρηση της ιδιότητας του Γάλλου πολίτη μετά τον πόλεμο.

Από τα 8,5 εκατομμύρια στρατιωτών που πολέμησαν στον Α′ Παγκόσμιο Πόλεμο υπό την Γαλλική σημαία περίπου 600.000 προέρχονταν από αποικίες τους στην Βόρεια και Νότια Αφρική. Συνολικά 72.000 στρατιώτες της πρώην Γαλλικής Αυτοκρατορίας έχασαν τις ζωές τους κατά την διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, όπως ονομάστηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ανάμεσά τους αρκετοί από την Σενεγάλη, το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Μαδαγασκάρη, αλλά και πιο μακριά, από την Ασία και την Ωκεανία. Συνολικά 40.000 Μαροκινοί στρατιώτες και 200.000 Σενεγαλέζοι ενεπλάκησαν. Ωστόσο ήταν αρκετά δύσκολο να κρατηθεί ζωντανή η συλλογική μνήμη της παρουσίας τους

Ο Νταβίντ Ντιοπ –αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πω–, στο μυθιστόρημά του, με αναπάντεχη για το θέμα του ποιητική γλώσσα, και ακολουθώντας τον ρυθμό της μητρικής γλώσσας του αφηγητή, δίνει φωνή σε όσους επέζησαν, είδαν, αλλά δεν μίλησαν.

Ένα πρωινό, κατά την διάρκεια του πολέμου, ο λοχαγός Αρμάν δίνει μέσα από τα χαρακώματα το σύνθημα της επίθεσης εναντίον των Γερμανών. Οι στρατιώτες εφορμούν. Ανάμεσά τους ο Αλφά Ντιάγε και ο Μαντέμπα Ντιοπ, δυο Σενεγαλέζοι που μάχονται, μαζί με τόσους άλλους ομοεθνείς τους, για τα γαλλικά χρώματα. Λίγα μέτρα μετά την έξοδό τους από το χαράκωμα, ο Μαντέμπα πέφτει θανάσιμα πληγωμένος μπροστά στα μάτια του παιδικού του φίλου Αλφά. Από δω και πέρα, η αφήγηση ακολουθεί τον Αλφά, η ενοχή και οι τύψεις για τον θάνατο του φίλου του τον στοιχειώνουν, μετατρέποντας αυτό τον εικοσάχρονο, σε μηχανή θανάτου, σπέρνοντας τον τρόμο ακόμα και στους δικούς του. Ο Αλφά, επαναφέρει στη μνήμη του τη ζωή στην Αφρική, έναν κόσμο χαμένο πια, που ξαναζωντανεύει.

Το βιβλίο του Ντιόπ είναι ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα, με καθαρή και δυνατή γραφή. Επίσης, παρουσιάζει μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον. Ξέρουμε λίγα πράγματα για τη συμμετοχή των Αφρικανών από τις αποικίες των ευρωπαϊκών χωρών στον Α′ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου η δική τους φωνή στις πηγές. Το μυθιστόρημα κατορθώνει να ανασυστήσει την εμπειρία του καταστροφικού Μεγάλου Πολέμου μέσα από τα μάτια ενός νέου Αφρικανού στρατιώτη με τρόπο μοναδικό. Σπουδαία λογοτεχνία για τις τραγικές ιστορίες του πολέμου, της βίας και του ρατσισμού που δεν πρέπει να ξεχνάμε.

Τεύχος 617 (Νοέμβριος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>