Timothy Snyder
Αιματοβαμμένες χώρες: Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ανδρέας Παππάς

Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2017, ΣΕΛ.: 568, ΤΙΜΗ: 26,99 €

Στα μέσα περίπου του 20ού αιώνα, στην καρδιά της Ευρώπης, το ναζιστικό και σοβιετικό καθεστώς εξόντωσαν περίπου 14 εκατομμύρια αμάχους. Ο τόπος που συντελέστηκε αυτό το έγκλημα –αποκαλείται από τον Τίμοθι Σνάιντερ «αιματοβαμμένες χώρες»– καλύπτει μια τεράστια έκταση από την κεντρική Πολωνία έως τις δυτικές επαρχίες της Ρωσίας, περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων, την Ουκρανία, την Λευκορωσία και τις Βαλτικές χώρες. Κατά την περίοδο εδραίωσης του χιτλερικού και σταλινικού καθεστώτος, του διαμελισμού και της διπλής κατοχής της Πολωνίας (1939-1941) και του Γερμανικού Πολέμου (1941-1945), η περιοχή αυτή βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα πρωτοφανές σε όλη την παγκόσμια Ιστορία κύμα μαζικής βίας. Τα θύματα ήταν κυρίως εβραίοι, αλλά και Ουκρανοί, Λευκορώσοι, Πολωνοί, Ρώσοι, Λιθουανοί, Λετονοί, Εσθονοί. Ήδη πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Στάλιν είχε προκαλέσει εσκεμμένα τη μαζική εξόντωση μέσω λιμοκτονίας σχεδόν 5 εκατομμυρίων κατοίκων της Σοβιετικής Ένωσης. Τα 14 αυτά εκατομμύρια εξοντώθηκαν σε διάστημα μόλις δώδεκα ετών, από το 1933 έως το 1945, ενόσω ο Χίτλερ και ο Στάλιν ήσαν και οι δύο στην εξουσία. Παρόλο ότι οι χώρες αυτές έγιναν πεδίο πολλών μαχών κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, αυτοί οι άνθρωποι δεν υπήρξαν θύματα των πολεμικών επιχειρήσεων αλλά μαζικής εξόντωσης. Καθώς οι χώρες αυτές βρέθηκαν μετά το 1945 πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα, η Ιστορία αυτών των μαζικών εκκαθαρίσεων και εκτελέσεων έμεινε επί αρκετά χρόνια στο ημίφως.

Ο Αμερικανός ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ, ειδικός στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, το Ολοκαύτωμα και την Ιστορία των κομμουνιστικών καθεστώτων. Με άμεση πρόσβαση και αξιοποιώντας πηγές και αρχεία από πολλές χώρες, καταγράφει βάση τεκμηρίων την τραγωδία που συντελέστηκε στην Πολωνία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την περιοχής της Βαλτικής κατά τις δεκαετίες του 1930 και του 1940, όταν οι σταλινικές πολιτικές και η ναζιστική πολεμική μηχανή άφησαν πίσω τους εκατομμύρια νεκρούς. Εξετάζει εξονυχιστικά τα στοιχεία που τεκμηριώνουν αυτά τα εγκλήματα, επιχειρώντας παράλληλα να εμβαθύνει στα πραγματικά κίνητρα και τους πολιτικούς σχεδιασμούς του Χίτλερ και του Στάλιν. Τον απασχολούν τα θύματα και οι θύτες, οι ιδεολογίες και οι σχεδιασμοί, τα πολιτικά καθεστώτα και η κοινωνική πραγματικότητα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μαζικά εγκλήματα του 20ού αιώνα έχουν ιδιαίτερη σημασία, από ηθική άποψη, και για τον 21ο αιώνα. Από αυτή την άποψη, είναι μάλλον άξιο απορίας ότι η ιστορική έρευνα δεν ασχολήθηκε “επιμελώς”, με την Ιστορία των χωρών αυτών. Πρόκειται για μια Ιστορία ανθρώπων που βρήκαν τον θάνατο λόγω πολιτικών αποφάσεων που πάρθηκαν κάπου αρκετά μακριά από τον τόπο που κατοικούσαν, στο Βερολίνο ή στη Μόσχα. Η εμφάνιση του Χίτλερ και του Στάλιν στο προσκήνιο ήταν αυτή που μετέτρεψε τους τόπους όπου κατοικούσαν σε «αιματοβαμμένες χώρες».

Το βιβλίο του Τίμοθι Σνάιντερ προϊόν πολύχρονης και εις βάθος έρευνας σε πηγές και αρχεία, έχοντας πάντα επίκεντρο τον άνθρωπο, συνιστά κατάθεση αναφοράς όσον αφορά την αντικειμενική ενημέρωση για μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της Νεότερης Ιστορίας.

Τεύχος 614 (Αύγουστος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>